Là cha mẹ ai cũng mong muốn con mình phát triển khỏe mạnh và đạt được những kỹ năng cần thiết theo từng độ tuổi. Tuy nhiên, không phải lúc nào chúng ta cũng dễ dàng nhận biết liệu con có đang phát triển đúng theo độ tuổi hay không.

Việc hiểu rõ các mốc phát triển giúp chúng ta theo dõi tiến độ của trẻ , phát hiện sớm các vấn đề và hỗ trợ con một cách hiệu quả nhất. Đồng thời, việc hiểu các mốc này còn giúp chúng ta áp dụng khái niệm vùng phát triển gần (Zone of Proximal Development – ZPD) để tối ưu hóa quá trình can thiệp.

1. Các mốc phát triển của trẻ là gì?

Các mốc phát triển (Developmental Milestones) là những kỹ năng hoặc hành vi mà trẻ em thường đạt được ở một độ tuổi cụ thể. Ví dụ:

Vận động thô: Như lật, bò, đi , chạy ….

Vận động tinh: Như cầm bút vẽ , nhặt hạt, cài nút áo….

Ngôn ngữ và giao tiếp: Như bập bẹ, nói từ đơn , ghép câu ngắn để thực hiện các chức năng giao tiếp như yêu cầu, phản đối…

Kỹ năng xã hội và cảm xúc: Như cười, chơi đùa với bạn bè , biết chia sẻ đồ chơi…

Hiểu rõ các mốc này giúp phụ huynh theo dõi sự phát triển của con, từ đó nhận biết sớm các dấu hiệu bất thường về sự phát triển.

2. Tại sao cần biết các mốc phát triển của trẻ?

• Phát hiện sớm các khó khăn phát triển

Nắm vững các mốc phát triển giúp phụ huynh dễ dàng nhận ra các dấu hiệu chậm phát triển. Ví dụ, nếu trẻ 18 tháng mà chưa nói được từ nào, đó có thể là dấu hiệu của khó khăn về ngôn ngữ và cần được can thiệp sớm.

Nghiên cứu chỉ ra rằng, nếu phát hiện và can thiệp sớm, trẻ có cơ hội cải thiện đáng kể các kỹ năng còn thiếu hụt, từ đó phát triển tốt hơn về sau.

• Lựa chọn hoạt động phù hợp cho trẻ

Biết được con đang ở giai đoạn nào, phụ huynh có thể chọn các hoạt động phù hợp để giúp con phát triển. Ví dụ, nếu con đang học bò, hãy cho con nhiều cơ hội chơi trên sàn để kích thích kỹ năng này.

Khi biết con đang ở đâu trên thang phát triển, bạn có thể hỗ trợ tốt hơn và tạo ra môi trường phát triển phù hợp.

3. Vùng phát triển gần (Zone of Proximal Development – ZPD) là gì?

Vùng phát triển gần (ZPD) là khái niệm do nhà tâm lý học Lev Vygotsky đưa ra. Đây là khoảng cách giữa những gì trẻ có thể làm được một mình và những gì trẻ có thể làm được khi có sự hỗ trợ từ người lớn hoặc bạn bè. Nhà trị liệu sử dụng ZPD để tập trung vào những kỹ năng mà trẻ gần như có thể làm được và giúp trẻ thực hiện tốt hơn.

4. Ứng dụng các mốc phát triển và ZPD trong can thiệp trị liệu.

• Đánh giá và lập kế hoạch cá nhân hóa.

Khi đánh giá trẻ, nhà trị liệu xem xét xem trẻ đã đạt được những mốc phát triển nào và còn thiếu kỹ năng nào. Dựa trên đó, chúng tôi sử dụng khái niệm ZPD để lên kế hoạch can thiệp, giúp trẻ từng bước đạt được những kỹ năng mới.

Ví dụ, nếu trẻ chưa nói được câu dài, nhưng đã chủ động sử dụng khoảng hơn 100 từ đơn (chủ yếu là danh từ và động từ), chúng tôi sẽ khuyến khích trẻ ghép các từ đơn thành cụm 2-3 với sự hỗ trợ thay vì câu dài 4-5 từ.

• Khuyến khích sự tự tin và động lực cho trẻ.

Khi trẻ được hỗ trợ đúng cách, chúng sẽ cảm thấy tự tin hơn trong quá trình học hỏi những kỹ năng mới. Việc này không chỉ giúp trẻ tiến bộ nhanh hơn mà còn tạo ra niềm vui và động lực trong quá trình học tập.

Bằng cách tập trung vào những gì trẻ có thể làm được (với một chút trợ giúp), chúng ta sẽ tạo ra những trải nghiệm thành công cho trẻ, giúp trẻ cảm thấy tự hào và sẵn sàng đón nhận những thử thách tiếp theo.

Việc nắm rõ các mốc phát triển và áp dụng khái niệm vùng phát triển gần là rất quan trọng trong việc hỗ trợ con bạn phát triển. Khi chúng ta hiểu được con đang ở đâu và cần hỗ trợ gì, chúng ta có thể giúp con vượt qua các khó khăn và phát triển một cách tốt nhất. Nếu cha mẹ có bất kỳ thắc mắc nào về sự phát triển của con, đừng ngần ngại tìm đến các chuyên gia để nhận sự hỗ trợ kịp thời.

– Bạn có thể tham khảo các mốc phát triển của trẻ do Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) cung cấp tại trang web chính thức.

– Thông tin chi tiết về các mốc phát triển của trẻ từ 2 tháng đến 5 tuổi, bao gồm các danh sách kiểm tra và lời khuyên cho cha mẹ: https://s.pro.vn/qB2w

– Tài liệu PDF bằng tiếng Việt về các mốc phát triển của trẻ do CDC cung cấp: https://short.com.vn/KnuD

Việc theo dõi các mốc phát triển của trẻ là rất quan trọng để đảm bảo sự phát triển toàn diện và kịp thời phát hiện những dấu hiệu cần quan tâm. Nếu bạn có bất kỳ lo ngại nào về sự phát triển của con mình, hãy tham khảo ý kiến của chuyên gia.

—————————-

Nguồn tham khảo

1. Vygotsky, L. S. (1978). *Mind in Society: The Development of Higher Psychological Processes*. Harvard University Press.
2. Shonkoff, J. P., & Phillips, D. A. (2000). *From Neurons to Neighborhoods: The Science of Early Childhood Development*. National Academy Press.
3. Guralnick, M. J. (2011). *Why Early Intervention Works: A Systems Perspective*. Infants & Young Children.